PSİKOLOJİ YANSIMALARI

Öfke, içteki agresif dürtünün dışsal bir yansıması olarak; görünür olmaya, sesini hızlıca ve kestirmeden duyurmaya çalışan — belki de en sabırsız duygudur. Onun taşıdığı enerji, bastırıldığında donuk bir çökkünlüğe; yıkıcı biçimde dışa vurulduğunda ise kırıcı bir yalnızlığa dönüşebilir.

Oysa ona kulak vermek; onun taşıdığı mesajı, altındaki kırılganlığı ve ihtiyacı görmek; bireyin hem kendiyle hem de diğerleriyle kurduğu ilişkide daha sahici bir bütünlük sağlar.

Bu bütünlük hali, öfkenin düşman değil bir işaret taşıyıcısı olduğunu fark ettikçe mümkün olur.

Öfke: Buzdağının Görünen Kısmı

Öfkenin beslendiği ‘agresif dürtü’, aslında herkesin içinde var olan, harekete geçirici, yaşamda aktifliği sağlayan ve varoluşun temel parçalarından biridir. Herkesin bu dürtüyü işleme ve dışa vurma biçimi farklı olsa da, nihayetinde her duygu gibi öfke de anlaşılmak ve ifade bulmak ister. Bu nedenle, öfkeyle harekete geçmek kadar; onu bastırmak, yok saymak ya da reddetmek de çoğu zaman sağlıksız sonuçlar doğurur.

Biliyoruz ki öfke çoğu zaman ikincil bir duygudur ve buzdağının yalnızca görünen kısmıdır. Kimi olaylar karşısında birey, aslında ilk önce hayal kırıklığı, çaresizlik, anlaşılmamışlık, utanç ya da kontrol kaybı gibi duygular yaşar. Ancak bu duygularla doğrudan temas etmek ve onları ifade edebilmek çoğu kişi için zorlayıcı olduğundan, bu hisler öfkeye ve öfke tepkilerine dönüştürülür.

Bu durumda kişi, altta yatan duyguların rahatsızlık hissi yerine, öfke aracılığıyla geçici bir rahatlama ve “kontrol yeniden bende” hissi yaşayabilir. Ancak bu bir illüzyondur; çünkü öfke tepkilerinin anlık enerji boşalımı, uzun vadede çoğunlukla işlevsiz ve yıkıcı sonuçlar doğurur.

Öfke Ne Anlatmak İstiyor?

Öfke, tek başına bir anlam taşımaz. Onun işaret ettikleri ancak altındaki duygular keşfedildiğinde anlaşılabilir. Bu keşif ise kişiye, yaşadığı durumu dönüştürmek için çok kıymetli bir içgörü ve hareket alanı sunar.

*** Örneğin, ilişkisi içinde kendini sürekli öfkeli ve kıskançlık nöbetleri geçirirken bulan biri, belki de altta yatan yetersizlik hislerine temas edebildiğinde; hem kendisiyle hem de ilişkisiyle ilgili dönüştürücü bir sürece girebilir.

*** Ya da bir başkası, iş yerinde ağır iş yükü ve yeterince alamadığı haklar nedeniyle sık sık öfke hissediyorsa; bu öfkenin ardına bakmak, değişim için bir kapı aralayabilir. Belki de bu öfkenin altında kendiliğe dair değersizlik hisleri saklıdır. Bu farkındalıkla birlikte, kişi hem sağlıklı sınırlar koymaya hem de kendi ihtiyaçlarına göre yeni adımlar atmaya başlayabilir.

Öfkeyle Ne Yapmalı?

*Dur (kırmızı)

*Bekle (sarı)

*Harekete geç (yeşil)

Bu metafor, trafik ışıklarını akla getirir. Bir durum karşısında öfke hissedildiğinde ilk adım, durup bu duygunun kaynağını ve onun ardındaki ilk duyguyu fark etmeye çalışmaktır. Bu kısım, belki de en zor ama en belirleyici adımdır. Kişi; anlaşılmama, hayal kırıklığı, çaresizlik gibi öfkenin örttüğü duygulara temas edebildiğinde, hem öfke tepkilerini yönetebilmek hem de yaşanan durumu dönüştürebilmek için anlamlı bir başlangıç yapmış olur.

Bu fark edişle birlikte, öfkenin tetiklediği içsel bir alarm sesi duyulmaya başlar. Çünkü bu duygular rastgele değil; kişinin hayatında zorlandığı, ihmal edilmiş ya da ihlal edilmiş alanlara işaret eder. Ve bu alarm bazen bir sınırın aşıldığını, bazen uzun süredir görülmeyen bir ihtiyacın varlığını haber verir. Kişi artık bu sinyalleri ayırt edebildiğinde; duygularını daha uygun yollarla ifade edebilir, ihtiyaçlarını tanıyabilir ve yapıcı biçimde harekete geçebilir hale gelir.

Sonsöz

Kişi, öfkesini bastırmadan ama onun taşıyıcısı da olmadan; hem kendi iç dünyasını hem de ötekilerle kurduğu ilişkiyi yeniden düzenleyebilir. Bunun için sadece kriz anlarını beklememek, gündelik hayatın içinde öfkenin küçük kıvılcımlarına kulak verebilmek gerekir.